Գրետա Թունբերգի զարմանահրաշ պատմությունը
Գրետա Թունբերգը բնության պահպանության համար համատարած պայքար ծավալող աշխարհին հայտնի ամենաերիտասարդ գործիչն է: Ի հեճուկս բնության հաշվին հարստացող պետությունների և մենատնտեսների, անգնահատելի է նրա դերը կլիմատիկ փոփոխությունների արդյունքում երկրագնդում վերջին տարիների ընթացքում բնապահպանական ճգնաժամերի ու աղետների կանխման գործում: Զուր չէ, որ շրջակա միջավայրի պահպանության և երկրագունդը տեխնածին աղետներից հնարավորինս զերծ պահելու գործում ցուցաբերած աշխուժության համար, Շվեդիայի արժանի դստեր թեկնածությունը 2019 թվականի օգոստոսի 19-ին առաջադրվել է Նոբելյան մրցանակի:
Երկրագնդի ամենաերիտասարդ բնապահպան Գրետա Թունբերգի համարձակ ու բարձրագոչ ուղերձը՝ հասնելով աշխարհի գրեթե բոլոր ծայրեր, ոտքի է հանել բնության և շրջակա միջավայրի պահպանության համար սրտացավ մարդկանց, և այժմ շվեդ պարմանուհին ամբողջ աշխարհում միլիոնավոր հետևորդներ ունի:
Համասփյուռ ուսանողները՝ ոգնչվելով Գրետայի խրոխտ ելույթներով, աշխարհով մեկ այսօր ծավալում են բնապահպանական բազմամարդ շարժումներ, որոնք նպատակ ունեն ստիպել շահույթի հետևից գլխապտույտ աճապարող իրենց իշխանություններին և պետական ու մենատնտես գործարարներին կանգ առնել ու հատուկ ուշադրության արժանացնել բնության հետ խաղաղ ու անվնաս գոյատևելու կանոններին, ասել է թե պահպանել մարդ-բնություն համակեցության գրված ու չգրված օրենքները:
Գրետա Թունբերգի մասին կարծիք կազմելու համար հարկավոր է լսել նրա բազմաթիվ պարբերականներին տրված հարցազրույցները և, քանի որ Գրետան հանդիսանում է սկանդինավյան աշխարհի ամենախարիզմատիկ կերպարներից մեկը, մենք նրա կենսագրական տվյալներից որոշ մանրամասներ կներմուծենք ստորև:
Գրետա Թինթին Էլեոնորա Էրնման Թունբերգը ծնվել է 2003 թվականին Շվեդիայի մայրաքաղաք Ստոկհոլմում: Մանուկ հասակում Գրետան՝ հմայված լինելով բնության հրաշքներով, գիտնական դառնալու ցանկություն է հայտնում, սակայն դպրոցում ուսումնասիրելով առարկան և հասկանալով, որ գիտության ուսումնական ծրագիրը հիմնականում կենտրոնացած է մարդկանց վրա, իսկ մարդկանց կյանքում բնության դերի և նշանակության վերաբերյալ նյութերը սակավ են ու, բնավ, մարդուն չեն բնորոշում որպես բնության հետ փոխկապակցված մի մասնիկ, նա որոշում է մասնագիտանալ բնության ու շրջակա միջավայրի լայնածավալ ուսումնասիրությունների ոլորտում:
Կյանքի հասուն շրջանի նախաշեմին երիտասարդ բնապահպանուհին՝ նկատի ունենալով բնության պահպանության համար ձեռնարկվող միջոցառումների անբավարությունը, որպես բողոք 2018 թվականի օգոստոսին Շվեդիայի խորհրդարանի շենքի դիմաց կազմակերպում է իր առաջին դպրոցական դասադուլը։ Շարժումը մեծ թափ է ստանում և նրա օրինակին՝ տարբեր երկրներից, սկսում են հետևել բազմաթիվ դպրոցականներ։
Տասնհինգամյա Գրետա Թունբերգի «Ուրբաթները հանուն ապագայի» (Fridays for Future) շարժումը արագորեն տարածվում է Գերմանիայում, որտեղ 2018 -ի հոկտեմբերին ավելի քան մեկ միլիոն աշակերտ և ուսանող լքում են իրենց դասասենյակները և դուրս գալիս փողոց: Շարժման նպատակը կայանում է նրանում, որ դպրոցականները ուրբաթ օրերին անցկացվող շարունակական դասադուլների միջոցով պետք է ստիպեն իշխանություններին հաշվի նստել իրենց առաջարկների հետ, այն է՝ երկրի եղանակային վատթարացումը կանխել և միջոցներ հայթհայթել այն իրականացնելու համար: Դասադուլների ընթացքը լուսաբանող տեսանյութերն ու լուսանկարները Գրետա Թունբերգը առաջարկում է տարածել սոցիալական ցանցերի միջոցով՝ շարժմանը համաշխարհային բնույթ հաղորդելու նպատակով: Գրետան ասում է.
Ինչո՞ւ սովորել առանց ապագայի, ինչը կարող է և չլինել...
Ինչո՞ւ ջանք գործադրել և կրթված մարդ դառնալ, եթե մեր իշխանությունները չեն լսում կրթվածներին...
Այդ համարձակ քայլն իր ազդեցությունն է թողնում գերմանական կառավարության կողմից ձեռնարկվող օրենքների մշակման վրա, քանի որ անմիջապես հաջորդում են համապատասխան քայլեր: Գերմանիայի կառավարությունը կյանքի է կոչում մի օրենք, ըստ որի մինչև 2035 թվականը աստիճանաբար պետք է դադարեցնի օրգանական հանածո վառելիքի օգտագործումը:
2018 թվականի նոյեմբերին Գրետան հանդես է գալիս Միավորված Ազգերի Կազմակերպության վեհաժողովում և իր խոսքում կոչ հնչեցնում համայն աշխարհի բնակիչներին, նրանց հորդորելով քայլեր ձեռնարկել երկրին սպառնացող կլիմատիկ աղետներին դիմակայելու համար և լուծումներ գտնել այդ ուղղությամբ:
Թունբերգը ներկա իրավիճակը գնահատելով որպես «համաշխարհային պատերազմ», որպես մարդու կողմից բնությանը նետված ձեռնոց, միակ լուծումը գտնում է ջերմոցային գազերի արտանետումը կանխելու նպատակով բնությունը աղտոտող արտադրությունները դադարեցնելու մեջ , ասել է թե արմատական փոփոխություններ են հարկավոր կատարել ներկայիս տնտեսական համակարգում: Գրետա Թունբերգն իր ելույթում հիմնականում թիրախավորում է քաղաքական գործիչներին, ովքեր կլիմայի փոփոխության դեմ գործողություններ ձեռնարկելու փոխարեն արգելափակում են բնապահպանության համար նախատեսված բովանդակալից միջոցները:
Եվ ահա, գործնական միջոցների է դիմում նաև Գրետան, որոշելով դպրոց հաճախել առագաստանավակով, ոտքով և հրաժարվում է ճանապարհորդել օդանավերով, առաջնահերթությունը տալով գնացքներին: Նա սկսում է ավելի հիմնարար ուսումնասիրել այլընտրանքային էներգիայի ստացման եղանակները:
Շարունակվում են նամակներ հղվել պետական պաշտոնյաներին, որպեսզի վերջիններս պատշաճ լուծումներ գտնեն կլիմատիկ ազդեցություններից խուսանավելու և դրա հետևանքով մարդկանց առջև ծառացած մարտահրավերներին դիմակայելու, ինչպես և երկիր-մոլորակի ապագայի փրկության համար միջոցներ հայթհայթեն: Կառավարության կողմից արձագանք չգտնելով, խրոխտ աղջնակը որոշում է Շվեդիայի խորհրդարանի առաջ ցույցեր կազմակերպել, որից հետո իշխանությունները ընկրկում են և, հարցին լրջորեն մոտենալով, ծրագիր են նախապատրաստում և դիմում Եվրոմիության մյուս երկրներին՝ օգնություն ստանալու համար:
Եկեք լսենք հենց իրեն՝ Գրետա Թունբերգին...
Համասփյուռ տեսանյութում Գրետային աջակցում է բնության պահպանության մեկ այլ նվիրյալ՝ բրիտանացի լրագրող Ջորջ Ջոշուա Ռիչարդ Մոնբիոն:
Ըստ Գրետայի շրջակա միջավայրի և բնության պահպանությունը միայն մեծահասակների խնդիրը չէ: Այն պետք է դառնա համընդհանուր խնդիր, որին իրենց անմիջական մասնակցությունը պետք է ցուցաբերեն և դպրոցականները, և ուսանողները: Երկիրն ամենքինս է, և չմոռանանք նաև, որ մեզ՝ մարդկանց, ի վերուստ տրված է խնամքով վերաբերվել և կենդանիներին, և բույսերին, և մեզ շրջապատող քարերին ու ջրերին: Երկիրը մեկն է, պահպանենք այն:
Գրետա Թունբերգի բավականին լուրջ և պատասխանատու գործը՝ այսպես կոչված «Գրետայի էֆեկտ»-ը, ոչ բոլորին է դուր գալիս և աղջնակը համախոհների մեծ բանակից զատ նաև բազմաթիվ ընդիմադիրներ ունի, որոնք բաց չեն թողնում ցանկացած պատեհ առիթ, նրան քարկոծելու համար: Ինչևէ, նա աննկուն է և համառորեն առաջ է մղում իր տեսակետը:
Սիրում ե՞ք բնությունն իր հրաշալիքներով...
Երազում ե՞ք ապահով տեսնել Երկիր մոլորակը...
Ուրեմն պահպանենք այն աղետներից՝ բնական, թե անբնական...
Լծվենք բնապահպանության շահեկան գործին՝ մեծ, թե փոքր, այն մեր ընդհանուր խնդիրն է...
Les flere artikler om den skandinaviske verden
Տեքստի հեղինակ
Գրական թարգմանիչ սկանդինավյան լեզուներից հայերեն և հայերենից նորվեգերեն, գրող, բլոգեր և ճանապարհորդ: