Մարդու կղզին, վիկինգներն ու եպիսկոպոս Հայգուալդի ոսկեբյուրեղ կճուճը

Նյու-Յորքի Մորգանի թանգարանական գրադարանում պահված ձեռագրերում պատկերված են վիկինգների ծովային արշավանքները դեպի անգլիական Ս. Էդմունդի կղզի (XII դ.) — Վիկինգների ծովային արշավանքը դեպի անգլիական Մեն կղզի(866թ.)

Այժմ առանց վարանելու կարող ենք ասել, որ վիկինգները 1000 տարի առաջ բրոնզե կրծքազարդեր էին կրում: Իռլանդական ծովում՝ Անգլիայից, Իռլանդիայից, Շոտլանդիայից և Ուելսից մոտավորապես նույն հեռավորության վրա գտնվող «Մարդու» (Man) կղզում, մետաղաորս սարքերի օգնությամբ այդպիսի զարդեր են հայտնաբերել գանձ որոնողները: 10 սանտիմետր երկարություն ունեցող կրծքազարդերը 2018 թ.-ի դեկտեմբերին հայտնաբերել են Քրեյգ Էվանսը և Ջոն Քրոուն կղզու տարածքում իրականացվող որոնողական գործողությունների ընթացքում: Թանկարժեք գտածոները ուղարկվել են Յորքի հեղինակավոր հնեաբանական լաբորատորիա, որպեսզի հանգամանալից ու հիմնարար հետազոտություններ իրականացվեն և մանրեապաշտպան գործողություններից հետո վերադարձվեն իրենց հայտնաբերման վայր՝ Մեն կղզու մայրաքաղաք Դուգլասում գտնվող վիկինգների դարաշրջանի թանգարան, հետագայում ցուցադրվելու համար: Թանգարանում վիկինգների ժամանակաշրջանի գտածոների հավաքածուն համալրվել է 950 թվականին պատրաստված անգնահատելի արժեք ունեցող օվալաձև բրոնզե զույգ կրծքազարդերով, որոնց մակերեսին արծաթե մանրաթելերով դրվագված են թռչնապատկերներ: Որքան էլ զարմանալի թվա, բայց մանրակրկիտ հետազոտությունները ցույց են տվել, որ զարդերը նախատեսված են եղել տղամարդկանց համար, իսկ այ կանանց զարդեր կղզում կատարված պեղումների ժամանակ այդպես էլ չեն հայնտնաբերվել: Ի դեպ, կրծքազարդեր են կրել նաև խրոխտ վիկինգների գերապատվելի աստվածները: Զուր չէ որ «Ավագ Էդդա» գերմանա-սկանդինավյան էպոսի հայերեն թարգմանությամբ հրատարակված գրքի «Երգ Ռիգի մասին» գլխի նկարազարդ էջերից մեկում Ռիգը, ով հաճախ նույնացվում է պայծառափայլ Հեյմդալար աստծո հետ, իր վերնազգեստի վրա կրում է կրծքազարդ: Համենայնդեպս այդպես է նրան պատկերել դանիացի հանճարեղ նկարիչ Լորենց Ֆրյոլիխը:

Հեյմդալր-Ռիգը Երգ Ռիգի մասին էդդայական էջերում

Մեզ մնում է հավելել, որ հյուսիսային ծովերի ահ ու սարսափ վիկինգները դեռևս 8-րդ դարում են ասպատակել Շոտլանդիայի հյուսիսային ափեր, իհարկե ճանապարհին մուտք գործելով նաև Շետլանդյան, Օրկնեյան և Հեբրիդյան կղզիներ: Վիկինգների գերակշռող մասը այդ ժամանակ նորվեգացիներն էին, որոնք թալանելով բրիտանական ափամերձ եկեղեցիները, 793, 794, 795 թվականներին ներխուժեցին նաև Իռլանդիա ու մասնավորապես Մեն կղզի(797թ.):

Իռլանդական ծովում է գտնվում Մարդու(Մեն) կղզին

Հաջորդաբար ներկայացվող մեր հոդվածներում մենք դեռ կանդրադառնանք Իռլանդական ծովի ափամերձ հարուստ եկեղեցիներից թալանված արժեքավոր գանձերի տեղակայման վայրերին և լայնածավալ պարզաբանումներ կտանք Իռլանդիան, Շոտլանդիան և Անգլիան ասպատակող նորվեգացի և դանիացի կոնունգների միջև տեղի ունեցող կատաղի մարտերին, սակայն եկեք այժմ ծանոթանանք «BBC News» պարբերականի հետաքրքրաշարժ նյութերից ևս մեկին:

Ինչպես նշում է պարբերականը կարևորագույն նշանակություն ունեցող գտածոներ, ինչպիսիք որ վերոշարադրյալ Մեն կղզու գանձերն էին, հայտնաբերվել են նաև 2014 թվականին Շոտլանդիայի հարավում: Մետաղորսիչի օգնությամբ հայտնաբերված գտածոներից մեկը առանձնակի ուշադրության է արժանացել հետազոտողների կողմից: Շոտլանդական Գալոուեյում հայտնաբերված լեռնային բնական բյուրեղից պատրաստված կճուճը, փաթաթված է եղել բամբակյա լաթերով: Մանրակրկիտ զննելու արդյունքում թանկարժեք կճուճի զարդարանքներից մեկի վրա հայտնաբերվել է լատինատառ մի գրառում, ահա այսպիսի շարադրանքով. «Ինձ պատրաստել է եպիսկոպոս Հայգուալդը»: Փորձագետները տարակուսանքի մեջ հայտնվելով և այդպես էլ չպարզելով եկվոր քահանայապետի ազգությունը, համենայնդեպս նրան ամրագրել են IX դարում Շոտլանդիա ժամանած հոգևոր հայրերի շարքում:

Շոտլանդական միջնադարյան ամրոցն է Գալոուեյում

Գալոուեյի գանձախումբը հայտնաբերել է Դերեք ՄաքԼենընը և այն այժմ ցուցադրվում է Քըրքուդբրայթի թանգարանում: Եվ այսպես, ոսկեզօծ թելերով ընդելուզած և ոսկետառ գրառումով դրոշմված թանկարժեք բյուրեղյա կճուճը և նրա հետ մեկտեղ հայտնաբերված գանձերը բրիտանական մեծահամբավ փորձագիտական աշխատանոցներում կատարված մանրակրկիտ հետազոտությունների արդյունքում արժանացել են այն եզրահանգմանը, որ գտածոները վիկինգների մոտ են հայտնվել անգլո-սաքսոնական Նորթումբրիայից: Սուրբ Անդրեասի համալսարանի պրոֆեսոր Ալեքս Վուլֆի կարծիքով միջնադարյան Նորթումբրիայում հայտնի են եղել Հայգուալդ անունով մի քանի քահանայապետեր, իսկ 810 թվականից հետո անգլո-սաքսոնական եպիսկոպոսների մասին գրառումներ մինչ օրս չի հայտնաբերվել:

VIII դ ավետարանական ձեռագիր, Քենտերբերյան Ոսկե Կոդեքսում պատկերված է Մաթևոս առաքյալը

Դոկտոր Մարտին Գոլդբերգը չի բացառում, որ մետաղապատ զարդարանքերով նույնատիպ բյուրեղյա կճուճներ գործածվել են նաև Հռոմեական կայսրությունում և այդպիսի գանձերից զերծ չէ Վատիկանը:

Դե իսկ այժմ եկեք նորվեգացի խրոխտ վիկինգներ Հարալդ և Հալֆդան կոնունգ-եղբայրների կատարմամբ վայելենք «Մայրս ինձ ասաց» մոգական տեսաերգը՝